Estudo Comparado da Teoria da Evolução à luz do Cubo de Bray e Thomas / Comparative Study of the Theory of Evolution in the light of the Bray and Thomas Cube

Autores

  • Julio de Fatimo Rodrigues de Melo Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologia de Lisboa Portugal
  • Nuno Miguel Cardoso Vieira

DOI:

https://doi.org/10.14295/idonline.v14i52.2746

Palavras-chave:

Ensino de evolução, crenças, cubo de Bray e Thomas, currículo

Resumo

 Resumo: Neste artigo, será desenvolvido um estudo à luz de uma das células do cubo de Bray e Thomas (1995) amplamente citado na literatura associada ao campo da educação comparada. Será feito um recorte na célula do cubo que se relaciona com os termos: países, crenças ou religião e currículo. A opção por essa metodologia se relaciona com os fenômenos educacionais, alvos do interesse desse autor. O objetivo deste artigo é analisar como as crenças epistemológicas em diferentes países do ocidente, interferem no estabelecimento do currículo acerca do que deve ser ensinado sobre a origem e evolução da vida. Apesar de bem estabelecida na literatura científica, a teoria da evolução ainda se apresenta como assunto controverso entre professores e estudantes nas salas de aulas. Essa temática já originou histórias nos tribunais dos Estados Unidos, mas a problemática não se resume a esse país. Pesquisas apontam a dificuldade de professores e estudantes em assimilar esses conceitos em diversas partes do mundo. Esse trabalho está estruturado em três partes: Num primeiro momento fazemos uma reflexão sobre o conceito de currículo e suas aplicações ideológicas. A segunda parte é caracterizada como exploratória, onde se buscou conhecimento sobre o ensino desse assunto em diversos países, principalmente naqueles nomeadamente cristãos. E, finalmente na terceira etapa, percebemos que diferentes correntes de paradigmas moldam o ensino dessa temática, como o cientificismo, a doxologia e a teologia.


Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Julio de Fatimo Rodrigues de Melo, Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologia de Lisboa Portugal

1 Graduação em Ciências Biológicas pela Universidade de Brasília (UnB) e Mestrado no de Ensino de Ciências, concluído em 2010 na mesma instituição. Doutorando em Educação pela Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologia de Lisboa Portugal. Professor da Secretaria de Educação do Distrito Federal. Especialista em Assistência Social na SEDES (Secr. do Desenvolv. Social do Distrito Federal). [email protected].

Nuno Miguel Cardoso Vieira

Desempenha atualmente funções diretivas no Agrupamento de Escolas Pioneiros da Aviação Portuguesa, Amadora, Portugal.

Doutorado em Educação pela ULHT com a tese intitulada Os tempos que o tempo tem: o conhecimento trivium dos professores de matemática em período de mudança.

Mestre em ciências da Educação na variante de Políticas Educativas, pela ULHT.

Tem uma pós-graduação em Gestão e Administração Escolar, pelo ISCTE.

Licenciado em Ensino da Física e da Química, pela FCUL.

Lecionou química e termodinâmica nos cursos de Ciências Farmacêuticas na ULHT e Análises Clínicas, na Escola Superior de Saúde Ribeiro Sanches.  

Autor de obras científicas publicadas em português e inglês nas áreas da Etnomatemática, do Tempo Escolar e das Temporalidades.

Referências

Abreu, H. O Ensino da Evolução no Presente Uma Análise Crítica. CFCUL on-line, 2007. Disponível em: http://www.biologia-evolutiva.net/docs/HAbreu.Mar07.pdf, acesso em 20/05/2020.

Adamson, B. & Morris, P. Comparações entre currículos In, Bray, M., Adamson, B. e Mason, M. (Orgs.). Pesquisa em Educação Comparada. Abordagem e métodos. Brasília: UNESCO Brasil / Universidade Católica de Brasília, 2016. Disponível em https://socialeducation.files.wordpress.com/2016/03/livro-pesquisa-em-educacao-comparada-_-web.pdf

Aguillard, D. W. An analysis of factors influencing the teaching of biological evolution in Louisiana public secondary schools (Doctoral dissertation or master’s thesis). Available from ProQuest Dissertations & Theses database (UMI No. 9922044), 1998.

Alexander, R. Essays on Pedagogy. London: Routledge, 2008.

Allgaier, J. Creationism in Europe. Edited by Stefaan Blancke, Hans Henrik Hjermitslev, and Peter C. Kjærgaard. 2016. Medicine, Science and Religion in Historical Context. Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press, 2014. xvi+ 276 pp. $39.95 cloth. Church History, 85(2), 419-421.

Araujo, E. S. N. De Caldeira, A. M. De A., Caluzi, J. J. & Carvalho, G. S. Concepções criacionistas e evolucionistas de professores em formação e em exercício, 2009.

Ayala, F. J. Darwin and Intelligent Design. Minneapolis, MN, USA: Fortress [Google Scholar], 2006.

Beniermann, A. Interview für Live-Sendung des Deutschlandfunks in der Sendung, Campus und Karriere“zum Thema „Evolutionstheorie: Große Wissenslücken, erhöhte Zweifel: 2017. Disponível em: https://www.deutschlandfunk.de/evolutionstheorie-grosse-wissensluecken-erhoehte-zweifel.680.de.html?dram:article_id=396151between paranormal belief, creationism, intelligent design and evolution at secondary schools. Acesso em 20/03/2020.

Bizzo, N. M. V. & Pellegrini, G. Os jovens e a ciência. Curitiba, CRV, 2013.

Bowman, K. L. The evolution battles in high school science classes: Who is teaching what? Frontiers in Ecology and the Environment, 2008, 6(2), 69–74.

Bracchi, C. Y Paulozzo, M. Diseño Curricular para la Educación Secundaria: Orientación Ciencias Naturales 5o año / Coordinador -1ra ed.- La Plata: Dirección General de Cultura y Educación de La Provincia de Buenos Aires, 2011.

Bray, M. & Thomas, R. M. Levels of comparison in Educational Studies: different insights from different literatures and the value of multilevel analyses. Harvard Educational Review, 1995, v. 65, n. 3, p. 472-490.

Bray, M., Adamson, B. e Mason, M. (Orgs.). Pesquisa em Educação Comparada. Abordagem e métodos. Brasília: UNESCO Brasil / Universidade Católica de Brasília, 2016. Disponível em https://socialeducation.files.wordpress.com/2016/03/livro-pesquisa-em-educacao-comparada-_-web.pdf.

Bybee, R. W. Evolution in perspective: The science teacher's compendium. NSTA Press, ISBN 0-87355-234-2, 2004.

Cballos, M., Vílchez, J. E., e Escobar, T. La enseñanza de la Evolución en Primaria. Opinión del profesorado y exploración de ideas inadecuadas en los niños. Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural. Sección Aula, Museos y Colecciones, 2017, 4, 55-68.

CES - Consejo de Educación Secundaria, 2014, disponível em: https://www.ces.edu.uy/index.php/circulares11/10978-rc701014-circular-no323414mlp, acesso em 25/03/2020.

Cid, M. e Correia, S. O Ensino e a aprendizagem da evolução biológica na sala de aula: a perspetiva de alunos de uma escola secundária. Revista Portuguesa de Pedagogia, 2013, 75-86.

Clément P. e Quessada M. P. Les conceptions sur l’évolution biologique d’enseignants du primaire et du secondaire dans 28 pays variant selon leur pays et selon leur niveau d’étude. Actes AREF 2013 (en ligne: symposium 188/3, 19 pp.). Retrieved from http://hal.archivesouvertes.fr/hal-01026095.

Clément, P. Creationism, science and religion: A survey of teachers’ conceptions in 30 countries. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2015, 167, 279-287.

CNECESA, Lukion opetussuunnitelman perusteet, ISBN 978-952-13-6637-6 (vol.), 2019, disponível em: https://eperusteet.opintopolku.fi/beta/#/en/kooste/lukiokoulutus, acesso 30/03/2010.

Coimbra, R. L. e Silva, J. da. Ensino de evolução biológica e a necessidade de formação continuada. In: Anais do IV ENPEC - Encontro Nacional de Pesquisa em Educação em Ciências, Florianópolis: ABRAPEC. 01-12, 2007.

Cornish-Bowden, A. e Cardenas, M. L. The threat from creationism to the rational teaching of biology. Biological Research, 2007, (40): 113-122.

Cotner S. e Moore R. Evolution Education in Galápagos: What Do Biology Teachers Know and Think About Evolution? In Deniz, H., & Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer, 2018. ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Cuvi, N. e Georgii, C. Literatura, ciencia y evolución: análisis de una experiencia educativa en Galápagos. Revista Eureka sobre Enseñanza y Divulgación de las Ciencias, 2013, 257-272.

Dagher, Z. R., e BouJaoude, S. Students’ perceptions of the nature of evolutionary theory. Science Education,2005, 89, 378–391.

Deniz, H., e Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer, 2018. ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Deniz, H., Donnelly, L. A., e Yilmaz, I. Exploring the factors related to acceptance of evolutionary theory among Turkish preservice biology teachers: Toward a more informative conceptual ecology for biological evolution. Journal of Research in Science Teaching, 2008, 45(4), 420–443. https://doi.org/10.1002/tea.20223.

Dobzhansky, T. Nothing in biology makes sense except in light of evolution. American Biology Teacher, 1973, 35, 125-129.

Downie, J. R. and Barron, N. J. Evolution and religion: Attitudes of Scottish first year biology Easterbrook, G. (1997). Science and God: A warming trend? Science, 2000, 277, 890–893.

Eder E.; Seidl, V.; Lange J. and Graf. D. Evolution Education in the German-Speaking Countries. In Deniz, H., & Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer, 2018. ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Falcão, E. B. M., Santos, A. G. and Luiz, R. R. Conhecendo o mundo social dos estu dantes: encontrando a ciência e a religião. Revista Electrónica de Enseñanza de las Ciencias. 2008, 07, (02), 420 – 438.

Galindo, A. A. G.; Franco, A. G.; Ramos, M. T. G., Pérez, E. A. e Frías J. de la C.T. Evolution Education in Mexico, Considering Cultural Diversity. In Deniz, H., & Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer, 2018. ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Gardner, H. Frames of Mind: the theory of multiple intelligences. London: Paladin, 1985.

Glaze AL, Goldston MJ, Dantzler J. Evolution in the southeastern USA: factors influencing acceptance and rejection in pre-service science teachers. Int J Sci Math Educ.; 2015, 13(6):1189–209.

Glaze AL, Goldston MJ, Dantzler J. Evolution in the southeastern USA: factors influencing acceptance and rejection in pre-service science teachers. Int J Sci Math Educ.; 2015, 13(6):1189–209.

Gould, S. J. (1999) Rocks of Ages: Science and Religion in the Fullness of Life. New York: Ballantine Books.

Graebsch, A. e Schiermeier, Q. Os anti-evolucionistas elevam seu perfil na Europa. Nature, 2006, 444 , 406-407.

Gregory T. R. Understanding natural Selection: Essential Concepts and Common Misconceptions. Evolution: Education e Outreach, 2009, 2: 156-175.

Harms U. and Reiss M. J. Evolution Education Re-considered Understanding What Works, 2019. ISBN 978-3-030-14697-9 ISBN 978-3-030-14698-6 (eBook) https://doi.org/10.1007/978-3-030-14698-6.

Hermann R.S. Breaking the cycle of continued evolution education controversy: on the need to strengthen elementary level teaching of evolution. Evol Educ Outreach; 2011, 4:267–74.

Hermann, R. S. High school biology teachers’ views on teaching evolution: implications for science teacher educators. Journal of Science Teacher Education, 2013, v. 24, n. 4, p. 597-616.

Hokayem H, BouJaoude S. College students’ perceptions of the theory of evolution. J Res Sci Teach. 2008; 45:395–419. http://online.unisc.br/seer/index.php/reflex/index.

Kampourakis, K. Nature of science representations in Greek secondary school biology textbooks. In C. McDonald, F. Abd-El-Khalick (Eds.) Representations of Nature of Science in School Science Textbooks: A Global Perspective , 2017, (pp. 118–134). London: Routledge.

Keskiviikko, Evoluutio on tiedettä ja sitä tulee opettaa sen mukaisesti: 2020. Disponível em: https://www.ksml.fi/mielipide/mielipidekirjoitus/Evoluutio-on-tiedett%C3%A4-ja-sit%C3%A4-tulee-opettaa-sen-mukaisesti/216071, acesso em 01/03/2020.

Kose, E. Ö. Biology students’ and teachers’ religious beliefs and attitudes towards theory of evolution. Hacettepe University Journal of Education, Ankara, 2010, v. 38, n. 38, p. 189- 200, 2010.

Lammert, N. Akzeptanz, Vorstellungen und Wissen von Schülerinnen und Schülern der Sekundarstufe I zu Evolution und Wissenschaft. Dortmund: Dissertation, 2012.

Lecointre, G. Les sciences face aux créationnismes: Ré-expliciter le contrat méthodologique des chercheurs. Dans : , Les sciences face aux créationnismes: Re-expliciter le contrat méthodologique des chercheurs, 2012, (pp. 11-135). Versailles, France: Editions Quæ.

Lehtonen, J. Tutkiva oppiminen evoluution opetuksessa lukiossa, 2017.

Marco, B., Borrás, S., e Mocholí, C. S. La evolución biológica en los libros de texto españoles de educación secundaria y bachillerato. Situación actual. Revista de educación en biología, 2011, 14(1), 23-34.

Massarini, A; Schnek, A.; Piccinali, R. e Folguera, G. Democratizar el conocimiento científico: criterios y estrategias para un cambio en la enseñanza de las ciencias. IV Congreso Comunicación Social de la Ciencia. Cultura Científica y Cultura democrática. MEyC de España, CSIC y FECYT. 21 al 23 de noviembre de 2007. Madrid, España.

Nadelson L. S. e Heddy B. C. A global perspective of the variables associated with acceptance of evolution. Evol Educ Outreach. 2012;5:412–8.

Nadelson L. S. e Heddy B.C. The variables related to public acceptance of evolution in the United States. Evol Educ Outreach; 2013, 6:3.

Oleques, L. C. A Evolução Biológica em diferentes contextos de ensino. São Paulo-SP. Universidade de São Paulo (USP). Tese de Doutorado, 2010.

Panagiotis K. S. and Kostas K. Teaching Evolution in Greece, in Deniz, H., & Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer. 1028. ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Porto, P., Cerqueira, A. V., e Falcão, E. B. M. As concepções científicas e religiosas de estudantes da 1ª série do ensino médio acerca da origem dos seres vivos e dos seres humanos. Atas do VI Encontro Nacional de Pesquisa em Educação em Ciências (ENPEC). Florianópolis-SC: ABRAPEC, 2007.

Prinou, L., Halkia, L., e Skordoulis, C. Teaching the Theory of Evolution: Secondary Teachers' Attitudes, Views and Difficulties. Στο V. Zogza, K. Kampourakis, & G. Notaras, The teaching of the Theory of Evolution: Theoretical and Pedagogical Issues 2009, (σσ. 443-482). Athens: Geitonas School.

Quessada, M. P., e Clement, P. The origins of humankind: a survey of school textbooks and teachers'conceptions in 14 countries, 2011.

Quessada, M.P. Les migrations à l’origine de l’espèce humaine actuelle dans les manuels de sciences français de 2001 à aujourd’hui. In B.Maurer, M.Verdelhan, A.Denimal, Migrants et Migrations dans les manuels scolaires en Méditerranée. Paris: L’Harmattan,2016, p. 27–44.

Quinteros, M. Modalidad Ciencias Naturales, Salud y Ambiente. Diseño Curricular Nivel Polimodal, 2008.

Razera, J. C. C. e Nardi, R. Ética no ensino de ciências: responsabilidades e compromissos com a evolução moral da criança nas discussões de assuntos controvertidos. Revista Investigações em Ensino de Ciências. 2006, 11 (1) 53 – 66.

Reiss, M. J. Evolution Education in England, In Deniz, H., & Borgerding, L. A. Evolution education around the globe. Springer. 2018, ISBN 978-3-319-90938-7(eBook), https://doi.org/10.1007/978-3-319-90939-4.

Robalino, S. A. F. Comprensión de la evolución biológica entre estudiantes en Galápagos (Master's thesis, Quito, Ecuador: Flacso Ecuador), 2016.

Ruiz, M. C. y Schoo, S. La obligatoriedad de la educación secundaria en América Latina. Convergencias y divergencias en cinco países. Foro de Educación,12(16), 2014.

Ruiz, R. La Evolución: el concepto y su recepción en México, 2016. disponível : https://www.eluniversal.com.mx/entrada-de-opinion/articulo/rosauraruiz/nacion/2016/01/16/la-evolucion-el-concepto-y-su-recepcion, acesso em 24/05/2020.

Rutledge M. L, Mitchell M. A. High school biology teachers’ knowledge structure, acceptance and teaching of evolution. Am Biol Teach. 2002;64:21–8. s11422-009-9212-7.

Silva, H. M. Professores de Biologia e Ensino de Evolução: Uma perspectiva comparativa em países com contraste de relação entre Estado e Igreja na América Latina. Belo Horizonte - MG. Universidade Federal de Minas Gerais (UFMG), 2015.

Silva, H. M., Mortimer, E. F., Díaz, M. A., Belloso, G. V., e Carvalho, G. S. D. Biological evolution in curricula of countries with different links between state and religion. Transnational Curriculum Inquiry (TCI), 15(1), 2018, 13-33.

Smith M.U. Current status of research in teaching and learning evolution: I. Philosophical/epistemological issues. Sci Educ; 2010, 19:523–38. sobre Educação. Texto 32 da série “Textos para Discussão”.

SORIA ROBALINO, A. F. Comprensión de la evolución biológica entre estudiantes en Galápagos (Master's thesis, Quito, Ecuador: Flacso Ecuador), 2016.

STASINAKIS, P., & ATHANASIOU, K. Greek teachers’ attitudes, beliefs, knowledge and context, concerning evolution teaching. In C. Bruguiere, A. Tiberghien, & P. Clement (Eds.), Science learning and citizenship2012, (pp. 179–185). Lyon, France: European Science Education Research Association.

TABER, K. S. The relationship between science and religion—A contentious and complex issue facing science education. In B. Akpan (Ed.), Science education: A global perspective2017, (pp. 45–69). New York: Springer International Publishing.

TEODORO, A. Contesting the Global Development of Sustainable and Inclusive Education: Education Reform and the Challenges of Neoliberal Globalization, London: Routledge, 2020.

TRANI R. I. Won’t teach evolution, it’s against my religion: and now for the rest of the story. Am Biol Teach, 2004, 66:419–27.

Trevisan, T. Metodologie didattiche nell'insegnamento della teoria evoluzionistica. 2011.

WINSLOW M. W, STAVER J.R e SCHARMANN L.C. Evolution and personal religious belief: Christian university biology-related majors’ search for reconciliation. J Res Sci Teach, 2011, 48:1026–49.

Downloads

Publicado

2020-10-30

Edição

Seção

Artigos